ناکارآمدی، قاتل قدرت سنتی؛ داستان سوختن نسل مستعد فوتبال غنا

طرفداری | غنا در مسیر راهیابی به جام ملت‌های آفریقا، ناکام ماند. چیزی که این اتفاق را دردناک‌تر کرد، تصور جان به در بردن از این وضعیت برای لحظاتی کوتاه بود اما چنین اتفاقی نیفتاد. روز جمعه و در دیدار غنا و آنگولا، ستاره‌های سیاه به پیروزی مورد نیاز، دست نیافتند و به این ترتیب، ستارگان لیگ برتر چون محمد کودوس، توماس پارتی و آنتوان سمنیو در جام ملت‌های آفریقا که در دسامبر 2025 در مراکش برگزار می‌شود، حضور نخواهند داشت.

عملکرد غنا در مقدماتی جام ملت‌های آفریقا بسیار ضعیف بود و در حقیقت، سزاوار این حذف بودند. برای صعود به جام ملت‌های آفریقا، غنا ضمن پیروزی در دو بازی آینده‌اش باید امیدوار می‌بود سودان هر دو بازی‌اش را ببازد. احتمال صعود غنا، زمانی زنده شد که سودان با هدایت کوویسی آپیا، سرمربی سابق تیم ملی غنا با نتیجه 4-0 مقابل نیجر شکست خورد؛ نتیجه‌ای که هیچ‌کس انتظارش را نداشت و همین، روزنه‌هایی از امید را برای غنا زنده کرد. 

این نتیجه یعنی غنا باید مقابل آنگولا پیروز می‌شد؛ پس از 18 دقیقه، جردن آیو یک ضربه آزاد تماشایی از فاصله 32 متری را به سه‌جاف دروازه آنگولا فرستاد؛ گلی افسانه‌ای که خدایان فوتبال آن را برای یک حذف ناامیدکننده هدر نمی‌دهند. در ادامه، عبدالمناف نورالدین، دروازه‌بان غنا، پنالتی امبالا انزولا، مهاجم پیشین فیورنتینا را با پا مهار کرد. همه این اتفاقات، در بین نیمه این حس را به‌وجود آورد که پس از بازی‌های پرتلاطم مقدماتی، شب فراموش‌نشدنی لواندا (پایتخت آنگولا) نوید یک شکوه بزرگ در مراکش را می‌دهد. 

حقیقت با افسانه فرق دارد. حقیقت به ما می‌گوید تیم ملی غنا آلوده به بی‌تدبیری و ناکارآمدی است. حذف آن‌ها در مقدماتی، به‌خاطر ضعف در کارهای پایه‌ای فوتبال یا اصلا انجام ندادن آن‌ها است؛ نه بدشانسی و قرعه سخت. غنا در دقیقه 64 گل مساوی را خورد و در ادامه هیچ خطر مهمی ایجاد نکرد، تا بیش از یک سال مانده در شروع جام ملت‌های آفریقا، آن‌ها به شکلی خفّت‌بار،  جایی در این رقابت‌ها نداشته باشند. در عین حال، سودان در مسیر صعود به این رقابت‌ها قرار دارد. این برای آن‌ها موفقیتی شگفت‌آور است چون سودانی‌ها به علت جنگ داخلی در این کشور که همچنان در جریان است، مجبور بودند بازی‌های خانگی‌شان را در لیبی برگزار کنند. 

از سال 2004 تاکنون، غنا هیچ‌یک از ادوار جام ملت‌های آفریقا را از دست نداده بود و آن دوره، تنها باری بود که از زمان افزایش‌ تیم‌های جام ملت‌های آفریقا از 8 تیم، نتوانستند به این رقابت‌ها برسند. غنا به‌طور تاریخی یکی از پای‌های ثابت جام ملت‌های آفریقا بوده و با قهرمانی در سال‌های 1963 و 1965، «ستاره‌های سیاه» اولین تیم بزرگ جنوب صحرای بزرگ آفریقا شناخته شدند. در شش دوره طی سال‌های 2006 تا 2017، غنا همواره توانست حداقل به نیمه‌هایی صعود کنند.

صعود نکردن غنا به جام ملت‌های آفریقا در حالی است که نه‌تنها ستارگانی چون کودوس، پارتی و سمنیو را در اختیار داشتند، بلکه می‌توانستند به اینیاکی ویلیامز از اتلتیک بیلبائو، عبدالفتاح از لسترسیتی و طارق لمپتی از برایتون هم تکیه کنند. اگرچه با وجود داشتن مهره‌های خوب، نتایج به‌تدریج افت کرده است. غنا پس از باخت به تونس در ضربات پنالتی در مرحله یک‌هشتم نهایی جام ملت‌های آفریقای 2019، دو مرتبه متوالی در مرحله گروهی حذف شد. در هر سه بازی جام 2022، پس از دقیقه 80 گل خوردند و با شکست شرم‌آور 3-2 مقابل مجمع‌الجزایر قمر از رقابت‌ها کنار رفتند.

میلووان رایواچ پس از نتایج ضعیف در جام ملت‌های 2022 کامرون، از هدایت غنا برکنار شد. اوتو آدو جای او را گرفت و کریس هیوتون، سرمربی اسبق برایتون نیز به‌عنوان مدیرفنی مشغول به کار شد. دو عملکرد دفاعی خوب، به غنا کمک کرد تا مقابل رقیب دیرینه خود، نیجریه، در ضربات پنالتی پلی‌آف صعود به جام جهانی 2022 پیروز شوند اما در قطر، آشفتگی‌های موجود در تیم منجر به حذف در مرحله گروهی شد. در اوایل سال 2024، غنا با کریس هیوتون در نقش سرمربی همان مشکلات تکراری در جام ملت‌های آفریقا را تجربه کرد. آن‌ها در آخرین لحظات مسابقه به کیپ ورد باختند، برتری خود مقابل مصر را از دست دادند و در ادامه به شکلی ناامیدکننده در حالی که 2-0 از موزامبیک پیش افتاده بودند، در وقت‌های تلف شده دو گل خوردند. این الگو به شکل ترسناکی تبدیل به یک رویه برای غنا شده است؛ نزدیک‌تر شدن به پایان بازی مساوی است با وحشت‌زده‌شدن تیم. 

هیوتون پس از رسوایی در ساحل عاج، اخراج شد و اتو آدو به تیم بازگشت. این حس وجود داشت که سرمربی غنایی می‌تواند اعتمادبه‌نفس را به تیمش برگرداند. رویکرد محتاطانه هیوتون هرگز با غنا سازگار نبود و همین دلیلی بود که او در هتل تیم در آبیجان، پایتخت ساحل عاج، تهدید به مرگ شد. اگرچه در ادامه نتایج، ناامیدکننده بودند و طلسم گل‌خوردن‌های دیرهنگام، غنا را هنوز آزار می‌دهد.

در بازی خانگی مقابل آنگولا، غنا در دقیقه 93 گلی خورد که منجر به شکستش شد. چهار روز بعد، اوضاع بدتر شد و دریافت گل دقیقه 81، منجر به از دست رفتن پیروزی در خانه نیجر شد. در ماه اکتبر، آن‌ها در دو بازی رفت‌وبرگشت مقابل سودان، فقط یک امتیاز گرفتند! نکته بدتر این‌که غنایی‌ها بنا به نگرانی‌های امنیتی مجبور شدند بازی خانگی را به ورزشگاه فرسوده شهر آکرا منتقل کنند؛ برای آماده شدن ورزشگاه، باید تعمیرهایی اضطراری انجام می‌گرفت و این موضوع، نشانگر سال‌ها بی‌توجهی و سوءمدیریت در فوتبال غنا است. 

اعتراضات خیابانی مردم غنا در واکنش به نتایج ضعیف تیم ملی فوتبال
به‌دنبال نتایج ضعیف جام ملت‌های آفریقا، هزاران غنایی به خیابان‌های آکرا آمدند و خواستار یافتن راه‌حل شدند

رییس فدراسیون فوتبال غنا در واکنش به شرایط تیمش، یک سخنرانی 15 دقیقه‌ای خطاب به بازیکنان تیمش پیش از بازی با سودان قرائت کرد:

وقتی پیراهن تیم ملی را می‌پوشید، یعنی مفتخر شده‌اید. این افتخار یعنی باید برای پیراهن کشورتان بجنگید و از خودتان اشتیاق نشان دهید. باید برای بردن، میل و عزم داشته باشید. بعد از مساوی کردن بازی‌ها، می‌بینم بازیکنان می‌خندند و لبخند می‌زنند. 30 میلیون نفر در حال رنج کشیدن هستند و این قابل‌قبول نیست. 

غنا 0-0 مساوی کرد. هیچ‌کس نخندید و لبخندی نزد اما اوضاع بدتر شد چون در بازی برگشت، 2-0 باختند! پس مشکل کجا است؟ 

مهم‌ترین مسئله مورد اشاره، چگونگی رشد در فوتبال پایه و فوتبالیست‌های نوجوان است. این فرضیه، تامل‌برانگیز است چون از زمانی که غنا قهرمان جام جهانی زیر 20 سال 2009 شد، نتایج تیم ملی این کشور به شکل چشمگیری افت کرده است. شاید مشکل، از دست رفتن حس همبستگی و جمعی باشد اما کمبود استعداد وجود ندارد. مشکل، چگونگی ترکیب کردن بازیکنان است. 

سمنیو، لمپتی و ویلیامز از جمله هشت بازیکنی هستند که از حضور در ترکیب این ماه تیم ملی، کناره‌گیری کرده‌اند. پارتی هم در دو بازی گذشته مقابل سودان غایب بود تا بلافاصله جهت بازی در آرسنال آماده شود. ضمن این‌که آدو، آندره آیو را هم از تیم ملی کنار گذاشته تا کمبود رهبر در ترکیب تیم، حس شود. 

غنا به‌طور کلی فقدان رهبری و هدایت جمعی را حس می‌کند. از زمان جدایی آورام گرانت در سال 2017، غنا هفت سرمربی مختلف داشته که مسئول این بی‌ثباتی را می‌توان رییس فدراسیون داسنت. اگر بازیکنان از خودشان بپرسند آیا واقعا ارزشش را دارد که به تیمی آشفته و بدون نظم بپیوندند، سزاوار سرزنش هستند؟ با توجه به استعدادهای حال حاضر ترکیب غنا، این تیم باید به‌عنوان یک مدعی در دسامبر 2025 به مراکش می‌رفت اما غیبت آن‌ها در جام ملت‌های آفریقای آینده، نتیجه یک اهمال‌کاری بزرگ است. 

به قلم جاناتان ویلسون برای گاردین