بختک شوم دوپینگ بر سینه ورزش ایران/ از کشتی و وزنه‌برداری تا پرسپولیس!

دوپینگ... کلمه زشتی که روح ورزش را می‌خراشد و اصالت و قداست آن را زیر سوال می‌برد. چه بسیار ورزشکارانی که افتخارات زیادی داشتند و در رشته خود اسطوره محسوب می‌شدند اما با قرار گرفتن نام دوپینگ کنار اسم شان تمام اعتبار و محبوبیت شان زیر سوال رفت. البته در این بین استثنائاهایی مثل مارادونا هم وجود دارد که حتی بعد از محرومیت ۲ ساله به دلیل دوپینگ باز هم ستاره و محبوب بود اما ورزشکاران زیادی هستند که به واسطه دوپینگ از دنیای ورزش محو شده و دیگر کسی اسم شان را نمی‌آورد. متاسفانه این پدیده مذموم در ورزش ایران هم رشد زیادی داشته است. دیروز اعلام شد ۶ پرونده جدید دوپینگ در ورزش ایران به جریان افتاده است و احتمال محرومیت ۲ تا ۴ ساله برای ورزشکاران مربوطه وجود دارد.

۲ پرونده دوپینگ در رشته قایقرانی (۲ مرد)، یک پرونده دوپینگ در رشته تیروکمان (زن)، یک پرونده دوپینگ در رشته وزنه‌برداری (مرد) و یک پرونده دوپینگ در رشته بوکس (مرد) مربوط به سال ۲۰۲۴ میلادی به جریان افتاده است و یک پرونده دوپینگ دیگر نیز مربوط به سال ۲۰۲۳ در رشته دوومیدانی (مرد) است.

از این تعداد به جز دوپینگ صورت گرفته در رشته تیروکمان که به دلیل استفاده از ماده خاص احتمال محرومیت ۲ ساله وجود دارد، در سایر رشته‌های اعلامی ورزشکاران مربوطه به دلیل استفاده از ماده غیرخاص احتمالا در انتظار محرومیت‌های ۴ ساله خواهند بود. این درحالی است که سال گذشته هم آمار ورزشکاران ایرانی و دوپینگی بسیار بالا بود.

سال گذشته اعلام شد که ۱۶ ورزشکار ایرانی از ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی تا اواخر بهمن ماه سال جاری به دلیل تخلف ناشی از دوپینگ با محرومیت‌ از تمامی فعالیت‌های ورزشی در بازه‌های زمانی مشخص مواجه شده‌اند.آمار نمونه‌گیری دوپینگ از ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی تا اواخر  بهمن‌ماه سال جاری از رشته‌های مختلف ورزشی نشان می‌داد که با نمونه ‌گیری ستاد ملی مبارزه با دوپینگ (ایران نادو)، ۱۶ ورزشکار از رشته‌های مختلف اعم از کشتی پهلوانی، وزنه‌برداری، جودو، کوراش، بسکتبال، دوچرخه‌سواری، دوومیدانی،‌ پاراکانو، فوتبال و پارادو و میدانی با محرومیت ناشی از دوپینگ مواجه شده‌اند که یکی از معروف ترین و پرسروصداترین این پرونده‌ها پرونده ملیکا امیدوند و سارا عبدالمالکی بود. امیدوند در بازی‌های آسیایی ۲۰۲۲ موفق به کسب مدال برنز وزن ۸۷- کیلوگرم زنان شد بود اما به دلیل وجود ماده اکساندرولون در نمونه اخذ شده تست دوپینگ وی به مدت سه سال از تمامی فعالیت‌های ورزشی محروم شد. سارا عبدالملکی ورزشکار پاراکانو به دلیل وجود ماده متاسترون استانوزولو در نمونه اخذ شده وی به مدت سه سال از تمامی فعالیت‌های ورزشی و از تاریخ ۳ آبان ماه سال ۱۴۰۲ تا ۲ آبان ماه سال ۱۴۰۵ محروم شد عبدالملکی در رشته پاراکانو در بازی‌های پاراآسیایی‌هانگژو، موفق به کسب مدال برنز شد و در نهایت هر دو مدال از این بانوان پس گرفته شد.ابتدای سال جاری هم نتایج تست‌های دوپینگ ۶ ملی پوش ورزشکاران پاورلیفتینگ در سال ۲۰۲۳ مثبت اعلام  شد. همین چند روز پیش در المپیک پارآسیایی هم تست دوپینگ مصطفی ماریان ملی پوش تیم پارادو میدانی در ماده پرتاب دیسک مثبت اعلام شد و او امکان حضور در مسابقات را از دست داد.

حالا به بهانه به جریان افتادن ۶ پرونده دوپینگ در ورزش ایران مروری داریم بر جنجالی ترین پرونده‌های دوپینگ ورزش ایران را مرور می‌کنیم.

دوپینگ دسته جمعی در وزنه برداری

وزنه‌برداری با توجه به طبیعت خاص این رشته و لزوم دارابودن قدرت بدنی بالا برای موفقیت در آن، نه‌ تنها در ایران که در اکثر کشورهای دنیا بیشتر در معرض این آسیب قرار دارد. البته همواره بر فدراسیون بین ‌المللی این رشته مافیایی حاکم است که گاه سیاست تقسیم مدال را در دستور کار قرار داده و بر اساس همین سیاست وزنه‌ برداران کشورهای مختلف را با تهدید مثبت اعلام ‌شدن نمونه دوپینگ، از کسب مدال باز می‌دارد. درست مثل اتفاقی که در المپیک سیدنی برای شاهین نصیری‌نیا، کاپیتان تیم ملی ایران رخ داد و امید اصلی کسب مدال طلای تیم ایران به دلیل آنچه مصدومیت خوانده شد از جدول رقابت‌ها کنار گذاشته شد.

اوج دوپینگ در وزنه‌برداری به سال ۱۳۸۸ برمی‌گردد. زمانی که ماموران آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (وادا) در محل اردوی تیم ملی حضور یافتند و از همه وزنه‌برداران حاضر در اردو تست گرفتند. تستی که در نهایت به مثبت اعلام‌شدن نمونه ۹ وزنه‌بردار حاضر در اردو انجامید. سرشناس‌ترین ناکام وزنه‌برداری سعیدعلی حسینی، وزنه‌بردار دسته فوق سنگین است، کسی که با توجه به رکوردهای خوبی که در رده سنی جوانان به ثبت رسانده بود از او به عنوان جانشین حسین رضازاده نام برده می‌شد. اما حسینی که پیش از این نیز یک بار دیگر دوپینگی اعلام شده بود با مثبت اعلام‌شدن مجدد تستش ابتدا به صورت مادام‌المعر و سپس با کلی کش و قوس در مجامع بین‌المللی، به ۱۲ سال محرومیت محکوم شد و این یعنی پایان عمر وزنه‌بردار جوانی که سال‌ها می‌توانست برای کشورمان افتخارآفرین باشد. البته حسینی دوباره به عرصه وزنه برداری برگشت اما مصدمیت‌ها و اختلاف نظرها با سرمربی تیم ملی نگذاشت او روزهای خوبی را در این رشته سپری کند.

چندی پیش هم فدراسیون جهانی وزنه‌برداری در آستانه رقابت‌های جهانی جوانان نام ۱۷ وزنه‌بردار از جمله ۶ نفر از اعضای تیم جوانان ایران در بخش مردان را از استارت لیست مسابقات خط زد. وزنه برداری ایران در المپیک پاریس هم یکی از سهمیه‌های خود را به دلیل بالا بودن تعداد دوپینگی‌ها از دست داد.

کشتی و دوپینگ‌های جنجالی

کشتی هم کم در معرض دوپینگ نبوده و نیست. در حالی که در دهه ۶۰ و ۷۰ کشتی‌ گیران سرشناسی چون محمدرضا توپچی و کیومرث رجبی در دام دوپینگ گرفتار شده بودند، در رقابت‌های جهانی سال ۱۹۹۳ عباس‌جدیدی کشتی‌ گیر دسته ۹۰ کیلوی وقت تیم ملی که به مدال طلای رقابت‌های جهانی دست یافته بود، با مثبت اعلام‌ شدن نتایج تست‌ اش دو سال محروم شد. البته محرومیت جدیدی با تلاش فدراسیون کشتی تقلیل یافت و او پس از بازگشت به دنیای قهرمانی چندین مدال ارزشمند برای ورزش ایران به ارمغان آورد اما پیش از المپیک آتن بود که خبر مثبت اعلام ‌شدن دوپینگ مهدی حاجی ‌زاده ستاره وقت تیم ملی کشتی آزاد همه را غافلگیر کرد، خبری که در ادامه و پس از کش و قوس فراوان به اینجا ختم شد که تنها نمونه A حاجی‌زاده مثبت بوده و نمونه B او منفی بوده است. با این حال حاجی‌زاده در المپیک آتن شرکت کرد و به توفیقی دست نیافت.

یکی از جنجالی ترین پرونده‌های دوپینگ در کشتی ماجرای امیرعلی علی اکبری بود. علی اکبری قهرمان مسابقات قهرمانی کشتی فرنگی جهان در ۲۰۱۰، برنده برنز این مسابقات ۲۰۰۹ و نیز مدال طلای قهرمانی کشتی آسیا ۲۰۰۹ بود. او در سال ۲۰۱۳ و پس از دومین پروندهٔ دوپینگ، برای همیشه از حضور در مسابقات کشتی محروم شد و به مبارزات ترکیبی روی ‌آورد و در حال حاضر یکی از موفق ترین و ثروتمندترین ورزشکاران این رشته در سطح جهان است. یکی دیگر از قربانیان دوپینگ در ورزش ایران که سرنوشتی بسیار تلخ هم داشت بابک قربانی بود که بعد از مثبت اعلام شدن نتیجه دوپینگش در یک نزاع خیابانی متهم به قتل شد و در نهایت هم در زندان به دلیل مسمومیت دارویی درگذشت.

دوپینگ عجیب در اردوی پرسپولیس

در فصل ۷۴-۷۵ پرسپولیس به سرمربیگری استانکو در جام باشگاه‌های آسیا شرکت کرد. در این رقابت‌ها فرشاد فلاحت‌زاده و خداداد عزیزی بازیکنان کمکی پرسپولیس بودند که جواب تست دوپینگ فلاحت‌زاده و نعیم سعداوی مثبت اعلام شد و این دو بازیکن هر یک به مدت هشت ماه محروم شدند. نکته جالب توجه در آن مقطع این بود که دو بازیکن یاد شده و همچنین امیر عابدینی، مدیرعامل وقت باشگاه پرسپولیس ریشه این دوپینگ را به گردن گوشت گاو مصرف شده انداختند. اما به هر شکل چه از مواد نیروزا استفاده‌کردند و چه استفاده نکردند، این دو نفر اولین دوپینگی‌های فوتبال ایران شناخته می‌شوند.از دیگر فوتبالیست‌های سرشناس دوپینگی می‌توان به مهدی واعظی اشاره کرد. او در اردوی تیم ملی تست داد و تیم ملی و جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان را از دست داد. همچنین حمید شفیعی، بازیکنی که خیلی زود به عنوان یک ستاره در فوتبال ایران و باشگاه ذوب‌آهن چهره شد با دوپینگ از نظرها افتاد. شفیعی پس از طی‌کردن دوران محرومیت به استقلال آمد اما در لیگ هفتم ناکام بود و پس از آن رفته رفته از سطح اول فوتبال محو شد.

حامد کاویانپور، بازیکن سرشناس پرسپولیس هم در لیگ ترکیه بود که به جرم دوپینگ محروم شد و برگشت خورد. البته خودش هیچ وقت زیر بار این دوپینگ نرفت.

محرومیت قبل از اعلام!

یکی از ماجراهای عجیب دوپینگ در ورزش ایران به پیش از بازی ‌های آسیایی ۲۰۰۶ دوحه بر می‌گردد. در آن مقطع گفته شد سازمان تربیت بدنی و کمیته ملی المپیک به این نتیجه رسیدند که برای پاک ماندن ورزش ایران در بازی‌های آسیایی هر ورزشکاری که نمونه تست پیش از اعزامش مشکوک باشد از فهرست کاروان اعزامی‌کنار گذاشته شود. در این میان شش تن از اعضای یکی از رشته‌های تیمی‌و همچنین یکی دو ورزشکار سرشناس دیگر رشته‌ها به دلیل آنچه مصدومیت اعلام شد، کنار گذاشته شدند. شایعاتی که در آن مقطع مطرح شد این بود که ورزشکاران یاد شده به دلیل مشکوک بودن نمونه تست دوپینگ ‌شان خط خورده‌اند، اما به هر ترتیب چون تیم ملی مربوطه در دوحه نتیجه قابل قبولی گرفت، این داستان در همانجا مختومه شد و کسی پی آن را نگرفت.