کارگر، ستون ناپیدای فوتبال اصفهان / اگر چرخ کارخانه نچرخد، توپ هم نمی‌چرخد

در روزگاری که فوتبال به صنعتی جهانی بدل شده، در اصفهان ورق به‌گونه‌ای دیگر برگشته است؛ اینجا، خود صنعت پُشت فوتبال ایستاده است. اصفهان را به نام شهر فرهنگ، هنر، تاریخ و صنعت می‌شناسند، اما این شهر در دهه‌های اخیر، نام خود را در ورزش هم ثبت کرده است.

باشگاه‌های سپاهان و ذوب‌آهن، نه‌تنها در فوتبال که در بسکتبال، هندبال، والیبال و حتی ورزش بانوان نیز پیشتاز بوده‌اند، اما پشت هر قهرمانی، هر جام و هر صعودی، دستانی دیده‌ نشده ایستاده‌اند؛ دستان پینه‌بسته کارگرانی که در کارخانه‌های فولادمبارکه و ذوب‌آهن، زندگی‌شان را به دوش گرفته‌اند تا باشگاه‌هایشان زنده بمانند.

صنعتی‌ترین باشگاه‌های کشور؛ افتخار و ریشه‌هایی با طعم فولاد و آهن

در حالی که بسیاری از باشگاه‌های کشور با بحران مالی و تغییرات پیاپی مالکیت دست‌وپنجه نرم می‌کنند، سپاهان و ذوب‌آهن با پشتوانه‌ای به‌نسبت باثبات از کارخانه‌های عظیم صنعتی، در بیشتر سال‌های لیگ‌برتر در جمع تیم‌های مدعی بوده‌اند.

فولادمبارکه اصفهان با بیش از ۲۰ هزار کارگر، پشتوانه مالی باشگاه سپاهان است؛ تیمی که بیشترین قهرمانی لیگ‌برتر را پس از پرسپولیس در اختیار دارد و در بیشتر سال‌ها جزو مدعیان بوده است. ذوب‌آهن هم که از دل نخستین کارخانه فولادسازی کشور بیرون آمد، روزگاری پرافتخار را در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ با حضور در فینال لیگ‌قهرمانان آسیا، نایب‌قهرمانی‌های لیگ‌برتر و قهرمانی در جام‌حذفی تجربه کرده است.

سپاهان و ذوب‌آهن، دو نام بزرگ در فوتبال ایران‌اند، اما پشت این نام‌ها، دودکش‌هایی بلند، شیفت‌های شبانه، تنهایی‌های طاقت‌فرسا و دست‌هایی زحمتکش ایستاده‌اند. کارخانه‌هایی که با هزاران نیروی انسانی، تنها دلیل نفس کشیدن باشگاه‌هایی هستند که در دهه‌های گذشته نامی پرافتخار بوده‌اند.

باشگاه‌هایی از دل کارگاه‌ها و کوره‌ها

باشگاه ذوب‌آهن در گذشته تیمی بود که کارگران در آن بازی می‌کردند، از دل خوابگاه‌ها و شیفت‌ها می‌آمدند و بعد از کار روزانه، تمرین می‌کردند. باشگاه سپاهان هم ریشه‌هایی در کارگری و صنعت داشت، هرچند بعدها حرفه‌ای‌تر شد، اما هنوز هم هویت این دو باشگاه با «کارخانه» گره خورده است. این پیوند، هویتی منحصر به‌فرد ساخته است؛ جایی که کارگر با تعصبِ کارگاهی‌اش، روی سکوها تیمش را تشویق می‌کند و می‌داند که پیراهن زرد یا سبز تیم محبوبش، از درآمد دسترنج او دوخته شده است.

اگر کارگر نباشد، باشگاه هم نیست

تمام حقوق بازیکنان، هزینه اردوها، نقل‌وانتقالات، آکادمی‌ها و حتی تبلیغات تیم‌ها از دل کارخانه تأمین می‌شود. اگر خط تولید متوقف شود، باشگاه هم متوقف می‌شود، زیرا درآمدزایی فوتبال اصفهان هنوز به مرحله‌ای نرسیده که بتواند مستقل از کارخانه‌ها بایستد.

تضادی پنهان؛ ستاره‌های میلیاردی، کارگران حقوق‌بگیر

وقتی در کنار هم بنشینند، کارگر و بازیکن، هر دو نماینده کارخانه‌اند، اما اولی با سختی و فشار جسمی، حقوقی متوسط دریافت می‌کند و دومی با یک فصل نیمکت‌نشینی، صدها میلیون تومان به جیب می‌زند.

باشگاه‌های میلیاردی روی شانه‌های حقوق کارگری

در یک سوی ماجرا، بازیکنانی قرار دارند که برخی قراردادهایی چندده‌میلیاردی دارند و در هتل‌های پنج‌ستاره و اردوی خارجی آماده می‌شوند. در سوی دیگر، کارگرانی هستند که در شیفت‌های سخت، حقوقی چندده‌میلیونی دریافت می‌کنند. این تضاد اقتصادی هرچند در ظاهر پنهان است، اما بخشی از واقعیت باشگاه‌داری صنعتی را شکل می‌دهد.

آیا روزی این تناقض به مطالبه اجتماعی بدل خواهد شد؟ آیا باشگاه‌ها به سمت خودکفایی اقتصادی می‌روند؟ یا همچنان باید متکی به کارخانه‌هایی باشند که هر بحران اقتصادی در آن‌ها، مستقیماً روی ورزش تأثیر می‌گذارد؟

روز کارگر، فرصت یادآوری یک حقیقت فراموش‌شده

در چنین روزی، باشگاه‌ها شاید باید بیش از همیشه به یاد جامعه کارگری باشند. اگر روزی کارخانه نتواند اسپانسر تیم باشد، نه ستاره‌ای خواهد ماند و نه جامی. اگر کارگر نباشد، تیمی در کار نخواهد بود؛ نه سپاهانی که جام ببرد، نه ذوب‌آهنی که بماند.

کارگرانی که دیده نمی‌شوند

در رسانه، نام ستاره‌هاست که درخشنده است، نه کارگرانی که این ستاره‌ها را سر پا نگه می‌دارند. آیا وقت آن نرسیده که باشگاه‌ها، در روز کارگر یا در کمپین‌های فرهنگی، بخشی از قدردانی‌شان را به سمت جامعه کارگری سوق دهند؟

صدای پنهان ورزش اصفهان

سپاهان و ذوب‌آهن با تکیه بر صنعت، در فوتبال، بسکتبال، هندبال و دیگر رشته‌ها قدرت گرفته‌اند. اما اگر سیاست‌های کلان کشور یا بحران‌های اقتصادی گریبان صنعت را بگیرد، اولین قربانی کیست؟ ورزش یا کارگر؟

فوتبال اصفهان امروز روی دوش هزاران کارگری ایستاده که دیده نمی‌شوند، اما نبض تیم‌ها را می‌تپانند. شاید وقت آن رسیده باشد که دوباره به ریشه‌ها برگردیم و این نام‌های بزرگ را، نه فقط در پیروزی‌هایشان، بلکه در وابستگی‌شان به زحمت این آدم‌ها ببینیم.

احترام به ریشه‌ها

موفقیت‌های ورزشی اصفهان بدون چرخیدن چرخ صنعت ممکن نیست. کارگران، اگرچه نام‌شان روی بیلبوردها نیست، اما قهرمانان پنهان این فوتبال‌ هستند. احترام به آن‌ها فقط در شعار نیست؛ در عدالت اقتصادی، در ایجاد فرصت‌های برابر، در قدردانی رسانه‌ای، و حتی در سهم داشتن از افتخاراتی که خودشان خلق کرده‌اند، معنا می‌شود.